«تیس» از روستاهای باستانی ایران با قدمتی حدود بیش از دو هزار سال است و نام آن در کتب مربوط به فتوحات اسکندر آمده است. البته در آخرین پیمایش‌های باستان‌شناختی که در سال ۱۳۹۷ در محوطه تیس انجام شد، اشیایی از دوران پارینه‌سنگی کشف شد که احتمالاً تاریخ تیس را به ده‌ها هزار سال قبل برمی‌گرداند.

تیس یکی از بنادر مهم ایران در دریای مکران در زمان هخامنشیان بوده است و پیشتر به آن تیز می‌گفته‌اند. در آن دوران کالاها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس می‌آمده‌اند و به مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شدند. تیس در سده‌های اولیهٔ اسلامی نیز بندری مهم بوده است از جمله مقدسی مورخ سده چهارم هجری از رونق این بندر سخن رانده است.

فردوسی از تیس (تیز) در شاهنامه یاد می‌کند. هنگامی که فرمانده جنگ با توران اشکش، همراه با قوم بلوچ به توران حمله می‌کند ودربرگشت به مکران می‌رود:

چو آگاه شد اشکش آمد براه/ ابا لشکری ساخته پیش شاه

همه تیز و مکران بیاراستنند/زهرجای رامشگران خواستند


روستای تیس یکی از روستاهای توابع چابهار در استان سیستان و بلوچستان است که با شهر چابهار حدود 5 کیلومتر فاصله دارد و در قسمت شمال غربی آن قرار گرفته است.

روستای تیس چابهار یکی از قدیمی ترین روستاهای ایران است که پیشینه آن به دوران هخامنشیان میرسد یعنی تقریبا 2500 سال پیش. جالب اینجاست که  تیس یکی از بنادر مهم ایران در دریای مکران در زمان هخامنشیان بوده و قبلا ها به آن تیز می‌گفته‌اند.

در آن دوران که تیس بسیار معروف و پر رونق بود؛ کالاها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس می‌آمده‌اند و به مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شدند و به نوعی شاهراه مبادله کالاهای لوکس و اساسی آن دوران حساب می شد. تیس در سده‌های اولیهٔ اسلامی نیز بندری مهم بوده است بطوریکه مورخ سده چهارم هجری، مقدسی، از رونق زیاد این بندر سخن رانده و یاد کرده است.

روستای تیس چابهار و حرفه مردم بومی منطقه

مردم اهالی روستای تیس که حدود شش هزار نفر می باشند شغلهای متنوعی دارند. که از جمله آن می توان به صید ماهی و مروارید، کشاورزی و پرورش میوه های گرمسیری که تا چندی پیش صادرات به کشورهای دیگر نیز داشتند.

و همینطور تجارت اجناس به علت قرار گرفتن در یک بندر فوق العاده، در کنار این شغلها باید اذعان داشت که روستای تیس از مراکز عمده سوزن ‌دوزی است و بیشتر از سوی زنان شهر تولید می ‌شود.

طبیعت روستای تیس

وقتی در تور چابهار گردی به روستای تیس می رسی، یکی از دیدنیهایی که در این روستا رخ نمایی می کند؛ رودخانه لاوری است که از میان روستا عبور می کند.
خلیج چابهار در غرب آن قرار گرفته ‌است. بلندی‌ های چندی مانند کوه‌ های شهباز، پیلبند و لاوری، شهر تیس را احاطه کرده ‌است و آب باران را به این رودخانه هدایت می کنند. این شهر آب و هوای گرم و خشک دارد که این امر باعث شده است دیدار از روستا در فصلهای خنک تر راحت تر باشد. در نزدیکی این روستا یکی از معروف ترین اسکله ماهیگیری چابهار نیز وجود دارد.

آثار دیدنی روستای تیس چابهار

همانطور که پیشتر عنوان شد روستای تیس چابهار دارای سابقه‏ چندین هزار ساله است. وجود آثار تاریخی کهن از قبیل قلعه پرتغالی ها،  آرامگاه سید غلام رسول ، قلعه بلوچ گت، قلعه پیروز گت، غارهای بان مسیتی، قلعه انوشیروان، قلعه باتل، سدهای تیس ، مسجد جامع تیس و سایر آثار باستانی حاکی از وجود تمدنی بسیار قدیمی در این محل است که هدف گردشگری جنوب شرق انتخاب شده است.

گورستان خاموش روستای تیس چابهار

یکی از جاهای دیدنی و خاصی که روستای تیس را معروف تر کرده است وجود قبرستانی مرموز با چیدمان خاص است که محلی ها به آن قبرستان جن ها میگویند. و قدمتی شاید در حدود 2300 سال داشته باشد.

در این قبرستان قبرها در كنار هم بر روی سطحی صخره ای حفر شده اند. وقتی به این قبرها نگاه می کنیم که روی سطح صخره ای حفر شده اند سوالهای زیادی به ذهن خطور می کنند، مثلا چه كسانی این گورهارا حفر كرده اند؟ چرا سطح سنگی را برای حفر انتخاب كرده‌اند؟ این گورها با چه وسیله ای حفر شده است؟ در پاسخ به این پرسش ها مانند این گورستان جز سكوت و خاموشی چیزی نمی شنویم.

دلایل ابتدایی که به ذهن انسان خطور می کند این است که شاید به دلیل حفظ مردگان و در گذشتگان از گزند جانوران و خورندگان زیر زمینی اجساد، رنج كندن سنگ را بر خود هموار می كردند و گورها را اینچنین می ساختند. و یا شاید برای احترام به مردگان بوده و شاید هم باور مردم محلی درست باشد كه «این گورها متعلق به جن هاست. آنها مردگان خود را در حصار این سنگ ها دفن كرده اند. شب كه می رسد، جنها بر سر گور از دست رفتگان خود حاضر می شوند و به مویه و مرثیه سرایی مشغول می گردند.